Εσείς νομίζετε ότι δεν μπορείτε να υπνωτιστείτε; Tι είναι η ύπνωση και πώς λειτουργεί στον οργανισμό μας

Το αινιγματικό φαινόμενο που ιντριγκάρει τους ανθρώπους εδώ και αιώνες, συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο γοητείας και συζήτησης

 

Υπάρχει ένα επεισόδιο από το America’s got talent – σαν το Ελλάδα έχει ταλέντο -, στο οποίο ο Chris Jones, ένας επαγγελματίας υπνωτιστής, ζητάει την άδεια από τον κριτή, ηθοποιό και κωμικό Howard Mandel, για να τον χρησιμοποιήσει για το νούμερό του στη σκηνή. Ο Jones ξεκινάει μετρώντας κάποιους αριθμούς μπροστά από το πρόσωπο του διάσημου κριτή, προχωρώντας σταδιακά στην ύπνωσή του.

Μετά από λίγα λεπτά βάζει τον Mandel, μπροστά στα έκπληκτα μάτια της επιτροπής και του κοινού, να κοιμάται όποτε εκείνος δώσει το σύνθημα. Το μεγαλύτερο του όμως κατόρθωμα είναι, ότι ο κριτής μετά τα λόγια και τους χτύπους των δαχτύλων του υπνωτιστή, κάνει χειραψίες με όλους. Τι το ιδιαίτερο έχει αυτό, μπορεί να σκεφτείτε. Ο Mandel είναι γνωστός για την μικροβιοφοβία του, μια πάθηση που τον έχει κάνει να μην κάνει χειραψίες, παρά μόνο αν κάποιος φοράει γάντια. Όταν λοιπόν ο ίδιος αγγίζει, χωρίς ίχνος δισταγμού και απέχθειας, τα χέρια της παραγωγής, τότε το κοινό παραληρεί και ο Jones γελάει με αποφασιστικότητα, αφού μόλις έχει καταφέρει να δείξει στην αμερικανική τηλεόραση την απόδειξη του ταλέντου του.

Ανά καιρούς η ύπνωση παρουσιάζεται σαν ένα μαγικό τρικ σε πολλές εκπομπές, σόου ή ακόμα και blockbuster ταινίες και σειρές, όπως Το Now You See Me, όπου ο Woody Harrelson υποδύεται έναν υπνωτιστή με τρομερές ικανότητες και μυστηριώδη κίνητρα. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο μυστικιστικός χαρακτήρας, αποδίδεται συχνά στην διαδικασία της ύπνωσης, με πολλούς να τη θεωρούν κάτι ανάμεσα σε μαγικό κόλπο και ιστορία φαντασίας.

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η ύπνωση έχει εισχωρήσει βαθύτερα στην καθημερινότητά μας, με πολλές πρακτικές να την ενστερνίζονται και αρκετούς να την θεωρούν μια θεραπευτική παρέμβαση. Τελικά η ύπνωση είναι απλώς ένα τέχνασμα ενός ταχυδακτυλουργού, ή κατέχει νόμιμη θέση στο πεδίο της κλινικής ιατρικής;

Είναι η ύπνωση ένα μαγικό κόλπο;

Η ύπνωση έχει συχνά συνδεθεί με τον μυστικισμό και την ψυχαγωγία, με τους “μάγους” της σκηνής, να τη χρησιμοποιούν ως ένα ελκυστικό στοιχείο στις παραστάσεις τους. Και η αλήθεια είναι ότι είναι απόλυτα καθηλωτικό να παρακολουθείς κάποιον να βάζει ένα άτομο σε καταστάσεις που εκείνος θέλει, ή να τον παρατηρείς να ελέγχει απόλυτα τη συμπεριφορά του άλλου, με το χτύπημα των δαχτύλων του. Αυτή η άκρως θεατρική απεικόνιση της ύπνωσης όμως, ως εργαλείου ελέγχου του νου, είναι που έχει συμβάλει και στον σκεπτικισμό γύρω από αυτή. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ της ψυχαγωγικής πτυχής της ύπνωσης και των κλινικών εφαρμογών της.

Σε μια θεατρική παράσταση, ο υπνωτιστής συνήθως επιλέγει άτομα που είναι πιο πιθανό να είναι πιο εύκολο να υπνωτιστούν, ενισχύοντας το δραματικό αποτέλεσμα της επίδειξής του. Οι συμμετέχοντες μπαίνουν πρόθυμα στην εμπειρία, γνωρίζοντας ότι αποτελούν μέρος μιας παράστασης. Και αν και η σκηνική ύπνωση αναδεικνύει τη δύναμη της υποβολής και τις δυνατότητες του νου, είναι θεμελιωδώς διαφορετική από τη θεραπευτική εφαρμογή της ύπνωσης σε κλινικό περιβάλλον.

Η ύπνωση εργαλείο της κλινικής ιατρικής

Η Mayo Clinic εξηγεί ότι η ύπνωση, ή αλλιώς υπνοθεραπεία είναι μια διαφορετική κατάσταση συνειδητότητας και αυξημένης χαλάρωσης που επιτρέπει τη βελτίωση της εστίασης και της συγκέντρωσης. Γίνεται συνήθως με την καθοδήγηση ενός ειδικού, που χρησιμοποιεί λεκτικές επαναλήψεις και νοητικές εικόνες. Η θεραπευτική της χρήση περιλαμβάνει την πρόκληση μιας κατάστασης που μοιάζει με έκσταση, επιτρέποντας στα άτομα να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στο υποσυνείδητό τους. Σε αυτή την τροποποιημένη κατάσταση συνείδησης, τα άτομα μπορεί να είναι πιο ανοιχτά σε θεραπευτικές προτάσεις που αποσκοπούν στην προώθηση θετικών αλλαγών συμπεριφοράς ή στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Η πρακτική της ύπνωσης έχει αναγνωριστεί ως νόμιμο θεραπευτικό εργαλείο στην κλινική ιατρική, ενώ η χρήση της για ιατρικούς σκοπούς χρονολογείται εδώ και αιώνες, με τεκμηριωμένες περιπτώσεις εφαρμογής της στη διαχείριση του πόνου, στη μείωση του στρες, ακόμη και σε χειρουργικές επεμβάσεις. Μάλιστα, στη σύγχρονη ιατρική, η ύπνωση χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία για την αντιμετώπιση μιας σειράς παθήσεων, όπως το άγχος και ορισμένες διαταραχές συμπεριφοράς.

Η ύπνωση μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη για τον έλεγχο του πόνου, καθώς μπορεί να βοηθήσει με το άλγος που οφείλεται σε εγκαύματα, καρκίνο, ινομυαλγία και πονοκεφάλους. Επιπλέον μπορεί να διευκολύνει τις εξάψεις που προκαλούνται από την εμμηνόπαυση, να αντιμετωπίσει προβλήματα ύπνου, εφίδρωσης του κρεβατιού, καπνίσματος και υπερκατανάλωσης τροφής, αλλά και να μας οδηγήσει να αντιμετωπίσουμε χρόνιες φοβίες.

Η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση (APA) και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) αναγνωρίζουν την ύπνωση ως μια βιώσιμη θεραπευτική επιλογή για ορισμένες καταστάσεις, όταν αυτή χορηγείται από εκπαιδευμένους επαγγελματίες. Πολυάριθμες μελέτες των προαναφερθέντων οργανισμών, υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της ύπνωσης σε διάφορα ιατρικά πλαίσια.

Για παράδειγμα, έρευνες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά της στη μείωση της αντίληψης του πόνου κατά τη διάρκεια ιατρικών διαδικασιών, όπως οι οδοντιατρικές εργασίες και ο τοκετός. Η ύπνωση έχει επίσης δείξει ότι υπόσχεται τη διαχείριση χρόνιων παθήσεων, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) και οι ημικρανίες.

Ατομική ευαισθησία στην ύπνωση

Στην περίπτωση του Mandel, ο Chris Jones πριν τον υπνωτίσει εξηγεί στο κοινό ότι όποιος δεν θέλει να υπνωτιστεί χρειάζεται να φύγει από την αίθουσα. Όταν ο κριτής υπνωτίζεται και βυθίζεται σε έναν βαθύ ύπνο, όπως του υπαγορεύει ο υπνωτιστής, ξαφνικά η κάμερα γυρνάει προς το κοινό της αίθουσας και εστιάζει σε μια κοπέλα που έχει εξίσου υπνωτιστεί. Ακολουθούν επιφωνήματα έκπληξης.

Είτε λοιπόν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε την ύπνωση θεραπευτικά, είτε ως έναν τρόπο διασκέδασης, αυτό που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι η ευαισθησία στην ύπνωση ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των ατόμων. Οι ερευνητές προσπαθούν εδώ και καιρό να κατανοήσουν τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό το φαινόμενο, με μια βασική αιτία να είναι το επίπεδο υπνωτιστικής επιδεκτικότητας του ατόμου, το οποίο συχνά μετριέται με τη χρήση τυποποιημένων κλιμάκων όπως η Κλίμακα Υπνωτικής Επιδεκτικότητας του Στάνφορντ. Αυτές οι κλίμακες κατηγοριοποιούν τα άτομα σε χαμηλής, μέτριας ή υψηλής υπνωτισιμότητας με βάση τις αντιδράσεις τους στις υπνωτικές προτροπές.

Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά παίζουν επίσης, καθοριστικό ρόλο στον προσδιορισμό της θέσης ενός ατόμου στην κλίμακα αυτή. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι γενικά ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες, έχουν ζωηρή φαντασία και διαθέτουν υψηλό επίπεδο απορρόφησης – την ικανότητα να εντρυφούν βαθιά σε νοητικές εμπειρίες – τείνουν να είναι πιο ευάλωτοι στην ύπνωση. Επιπλέον, τα άτομα με ισχυρή ικανότητα εστίασης και συγκέντρωσης, συχνά διαπιστώνονται ότι ανταποκρίνονται περισσότερο στις υπνωτικές προτάσεις.

Η νευροεπιστημονική έρευνα προσπαθεί να ρίξει φως στους εγκεφαλικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία και δημιουργούν αυτή την διαφοροποίηση από άτομο σε άτομο. Μελέτες λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fMRI) έχουν εντοπίσει αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ύπνωσης, ιδίως σε περιοχές που σχετίζονται με την προσοχή, τον εκτελεστικό έλεγχο και την υποβλητικότητα.

Γενετικοί παράγοντες μπορεί επίσης να συμβάλουν στην ευαισθησία ενός ατόμου, καθώς ορισμένα γονίδια που σχετίζονται με τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών και τον γνωστικό έλεγχο έχουν ενοχοποιηθεί για την υπνωτική ανταπόκριση.

Υπνωτίζοντας τον εαυτό μας

Από τα παραπάνω σίγουρα μπορεί κανείς να κατανοήσει ότι η ύπνωση απέχει πολύ από το να είναι ένα απλό ταχυδακτυλουργικό τέχνασμα, καθώς έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της στην αντιμετώπιση διαφόρων ιατρικών καταστάσεων και στην ενίσχυση της συνολικής ευεξίας. Σήμερα, μπορεί κανείς να βρει πλούσια βιβλιογραφία που εξηγεί την σημασία της ύπνωσης, ενώ ακόμα μπορεί να δοκιμάσει και να υπνωτίσει τον εαυτό του – συνιστούμε προσοχή.

Καθώς η έρευνα συνεχίζει να ξετυλίγει τα μυστήρια του νου, οι θεραπευτικές δυνατότητες της ύπνωσης μπορούν να εδραιώσουν περαιτέρω τη θέση της στο πεδίο των κλινικών παρεμβάσεων. Μέχρι τότε, αν απλά επιλέξετε να ερευνήσετε παραπάνω πριν δώσετε τα κλειδιά του μυαλού σας σε κάποιον άλλο, θα σας καταλάβουμε…