Κακά μαντάτα για όλους τους κληρονόμους στην Ελλάδα, την “πάτησες” άσχημα αν σου έχουν γράψει κάτι σε διαθήκη

Ο Ελεύθερος Τύπος παρουσιάζει σήμερα ένα πλήρες και αναλυτικό άρθρο σχετικά με τους φόρους κληρονομιών, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για όσους ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τις διαδικασίες και τις νομικές υποχρεώσεις που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη φορολογία. Οι αναγνώστες θα βρουν λεπτομέρειες για τον χρόνο και τον τρόπο υποβολής των σχετικών δηλώσεων, τις προϋποθέσεις απαλλαγής από τη φορολογία στην περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας, τα απαραίτητα δικαιολογητικά που πρέπει να προσκομιστούν, καθώς και τις κλίμακες υπολογισμού των φόρων.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η υποχρέωση υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς βαρύνει τον κληρονόμο ή τον νόμιμο αντιπρόσωπό του. Η δήλωση αυτή πρέπει να κατατεθεί εντός εννέα μηνών από την ημερομηνία θανάτου, εάν ο κληρονομούμενος είχε αποβιώσει στην Ελλάδα, ή εντός ενός έτους αν ο θάνατος είχε συμβεί στο εξωτερικό, ή εάν οι κληρονόμοι διέμεναν στο εξωτερικό κατά τον χρόνο θανάτου.

Η προθεσμία αυτή αρχίζει να μετρά από τον χρόνο θανάτου για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους, ενώ για τους εκ διαθήκης κληρονόμους ξεκινά από τη δημοσίευση της διαθήκης. Σε άλλες ειδικές περιπτώσεις, όπως όταν έχει κηρυχθεί αφάνεια ή σε περιπτώσεις σχολαζουσών κληρονομιών, η προθεσμία υποβολής της δήλωσης μπορεί να αρχίσει από τη δημοσίευση της τελεσίδικης απόφασης ή τον διορισμό των αντίστοιχων νόμιμων αντιπροσώπων.

Αυτό το αναλυτικό άρθρο προσφέρει μία ολοκληρωμένη ματιά σε όλα τα κρίσιμα σημεία που πρέπει να γνωρίζουν οι φορολογούμενοι σχετικά με τους φόρους κληρονομιών, δίνοντάς τους την απαραίτητη καθοδήγηση για τη σωστή διεκπεραίωση των σχετικών διαδικασιών.

Τα Απαραίτητα Δικαιολογητικά

Για την υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς, απαιτείται η συγκέντρωση συγκεκριμένων δικαιολογητικών, τα οποία διασφαλίζουν την ορθότητα και νομιμότητα της διαδικασίας. Τα απαιτούμενα έγγραφα περιλαμβάνουν τα εξής:

– Ληξιαρχική πράξη θανάτου του κληρονομούμενου, που επιβεβαιώνει επίσημα τον θάνατο.

– Κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό από δημοτική ή κοινοτική αρχή, που πιστοποιεί τον βαθμό συγγένειας με τον κληρονομούμενο και αναγνωρίζει τους δικαιούχους της κληρονομιάς.

– Πιστοποιητικό του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου, το οποίο βεβαιώνει την απουσία διαθήκης ή, αν υπάρχει, την μη δημοσίευση νεότερης διαθήκης πέραν αυτής που κατατίθεται.

– Αντίγραφο της δημοσιευμένης διαθήκης και των πρακτικών που συνοδεύουν τη δημοσίευσή της, ώστε να διασφαλιστεί η εγκυρότητα της διαθήκης.

– Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος, που επιβεβαιώνει ότι ο δικαιούχος δεν έχει αρνηθεί το δικαίωμα στην κληρονομιά.

– Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης του κληρονομικού δικαιώματος, το οποίο διασφαλίζει πως δεν υπάρχουν διαφωνίες ως προς το δικαίωμα του κληρονόμου.

– Πιστοποιητικό ηλικίας του επικαρπωτή, εφόσον για την εκτίμηση της αξίας του κληρονομούμενου ακινήτου λαμβάνεται υπόψη η ηλικία του επικαρπωτή.

– Έγγραφο νομιμοποίησης του πληρεξουσίου, εάν κάποιος εκπροσωπεί τον κληρονόμο ή τον δικαιούχο της κληρονομιάς.

– Αποδεικτικά έγγραφα μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης, που δικαιολογούν πιθανή παράταση ή αλλαγή των χρονικών προθεσμιών υποβολής της δήλωσης.

– Αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς, τα οποία αποδεικνύουν τα χρέη που ενδέχεται να συνοδεύουν την κληρονομιά, ώστε να συνυπολογιστούν στον τελικό υπολογισμό της φορολογικής υποχρέωσης.

Η πλήρης και ορθή συγκέντρωση των παραπάνω δικαιολογητικών είναι απαραίτητη για την ομαλή διεκπεραίωση της διαδικασίας υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς και την αποφυγή προβλημάτων ή καθυστερήσεων.

Τρόπος υποβολής

Η υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς πραγματοποιείται, κατά κύριο λόγο, ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας myPROPERTY της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://www1.aade.gr/myaade/myPROPERTY/#!/arxiki.

Για θανάτους που σημειώθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2022 και έπειτα, οι δηλώσεις κληρονομιάς πρέπει να κατατίθενται ηλεκτρονικά μέσω αυτής της πλατφόρμας. Συγκεκριμένα:

1) Οι αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις κληρονομιάς που αφορούν κινητά περιουσιακά στοιχεία και δεν περιλαμβάνουν συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής υποβάλλονται από τον κληρονόμο ή τον νόμιμο εκπρόσωπο Νομικού Προσώπου χρησιμοποιώντας τους προσωπικούς τους κωδικούς πρόσβασης στην myAADE.

2) Όταν συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής για κινητά ή ακίνητα περιουσιακά στοιχεία που υπάγονται στο αντικειμενικό σύστημα, η δήλωση συμπληρώνεται από τον αρμόδιο συμβολαιογράφο και υποβάλλεται ηλεκτρονικά από τον κληρονόμο ή τον νόμιμο εκπρόσωπό του, πάλι με τη χρήση των κωδικών της myAADE. Σημειώνεται ότι είναι απαραίτητο να μην έχει προηγηθεί υποβολή άλλης έντυπης δήλωσης στη ΔΟΥ.

Για κάθε αιτία κτήσης κληρονομιάς υποβάλλονται ξεχωριστές δηλώσεις. Δηλαδή, εάν υπάρχει εξ αδιαθέτου κληρονομιά, κατατίθεται μια δήλωση, ενώ για την εκ διαθήκης κληρονομιά υποβάλλεται άλλη ξεχωριστή δήλωση.

Στην περίπτωση όπου η κληρονομιά περιλαμβάνει τόσο κινητά όσο και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, υποβάλλεται μία κοινή ηλεκτρονική δήλωση, την οποία συμπληρώνει ο συμβολαιογράφος, υπό την προϋπόθεση ότι η εφαρμογή επιτρέπει την καταβολή του φόρου σε δόσεις. Εάν η εφαρμογή δεν δίνει αυτή τη δυνατότητα για τα κινητά περιουσιακά στοιχεία, τότε υποβάλλεται ξεχωριστή ηλεκτρονική δήλωση και ο φόρος πρέπει να πληρωθεί εφάπαξ. Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος επιθυμεί να δώσει εμπράγματη ασφάλεια για την καταβολή του φόρου σε δόσεις, τότε η δήλωση υποβάλλεται χειρόγραφα στη ΔΟΥ.

Εάν η κληρονομιά αφορά αποκλειστικά κινητά περιουσιακά στοιχεία, η δήλωση υποβάλλεται ηλεκτρονικά από τον συμβολαιογράφο όταν υπάρχει συμβολαιογραφική πράξη ή από τον κληρονόμο ή τον νόμιμο εκπρόσωπο Νομικού Προσώπου, όταν δεν υπάρχει τέτοιο έγγραφο. Εάν από τον έλεγχο της εφαρμογής διαπιστωθεί ότι δεν είναι εφικτή η καταβολή του φόρου σε δόσεις, θα εμφανιστεί ειδοποίηση ότι, σε περίπτωση υποβολής της δήλωσης, ο φόρος θα πρέπει να εξοφληθεί εφάπαξ εντός τριών εργάσιμων ημερών. Αν ο φορολογούμενος επιθυμεί να παρέχει εμπράγματη ασφάλεια ή εγγυητική επιστολή για την καταβολή του φόρου σε δόσεις, τότε η δήλωση υποβάλλεται χειρόγραφα στη ΔΟΥ.

Η Ενναλακτική

Ο νόμος προσφέρει στον κληρονόμο τρεις βασικές επιλογές σε σχέση με την κληρονομιά. Η πρώτη είναι η δυνατότητα αποποίησης της κληρονομιάς, πράγμα που επιτρέπει στον κληρονόμο να αποσυρθεί πλήρως από κάθε εμπλοκή με αυτήν, απαλλάσσοντάς τον από την υποχρέωση να αναλάβει τυχόν χρέη που συνοδεύουν την περιουσία. Η δεύτερη επιλογή είναι να αποδεχθεί την κληρονομιά, με όλα τα πιθανά οφέλη και υποχρεώσεις που περιλαμβάνει, συμπεριλαμβανομένων των χρεών που ενδεχομένως φέρει. Η τρίτη επιλογή είναι να αποδεχθεί την κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής. Αυτή η διαδικασία, αν και επιφέρει αυξημένο κόστος, μπορεί να αποτελέσει κρίσιμη ασπίδα για τον κληρονόμο. Μέσω της απογραφής, ο κληρονόμος περιορίζει την ευθύνη του μόνο στην κληρονομιά και δεν εκτίθεται με την προσωπική του περιουσία για την κάλυψη τυχόν χρεών που μπορεί να υπάρχουν στην κληρονομιαία περιουσία. Έτσι, αποφεύγεται η απώλεια προσωπικών του περιουσιακών στοιχείων σε περίπτωση που τα χρέη της κληρονομιάς υπερβαίνουν τα περιουσιακά στοιχεία που την αποτελούν.

Απαραίτητες Προϋποθέσεις

Η φορολογική νομοθεσία προβλέπει ειδικά αφορολόγητα όρια για την απόκτηση πρώτης κατοικίας μέσω κληρονομιάς, με στόχο την απαλλαγή από τον φόρο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, η απαλλαγή παρέχεται όταν ο κληρονόμος, ο οποίος μπορεί να είναι ο σύζυγος ή τα τέκνα του αποβιώσαντος, ή ο σύζυγος αυτών, καθώς και τα ανήλικα τέκνα τους, δεν έχουν ήδη δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας σε άλλη κατοικία που ικανοποιεί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας. Επιπλέον, δεν πρέπει να έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας σε οικοδομήσιμο οικόπεδο ή ιδανικό μερίδιο οικοπέδου που παρέχει επαρκές εμβαδόν για κάλυψη των στεγαστικών αναγκών τους, το οποίο βρίσκεται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Για να θεωρείται ότι καλύπτονται οι στεγαστικές ανάγκες, το συνολικό εμβαδόν των ακινήτων, συμπεριλαμβανομένων των κληρονομιαίων ακινήτων, πρέπει να είναι τουλάχιστον 70 τ.μ., με προσαύξηση κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.

Όσον αφορά τα αφορολόγητα όρια:

1. Για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 ευρώ, η απαλλαγή παρέχεται για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο, ενώ η αξία αυτή ανέρχεται σε 250.000 ευρώ για έγγαμο ή για άτομο που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης, η απαλλαγή αυξάνεται κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και τα επόμενα τέκνα.

2. Στην απαλλαγή περιλαμβάνεται επίσης η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, εφόσον η επιφάνεια κάθε θέσης δεν υπερβαίνει τα 20 τ.μ. και αν αυτά βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα.

3. Εξίσου, παρέχεται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας έως 50.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο κληρονόμο και έως 100.000 ευρώ για κάθε έγγαμο ή συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης κληρονόμο. Για τον έγγαμο ή τον συνάψαντα σύμφωνο συμβίωσης, η απαλλαγή αυξάνεται κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και τα επόμενα τέκνα.

Οι παραπάνω απαλλαγές ισχύουν μόνο αν το οικόπεδο που περιέρχεται στον κληρονόμο ή κληροδόχο αποκτάται εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ως ποσοστό εξ αδιαιρέτου.

Σε 2 χρόνια για ανήλικους κληρονόμους

Οι φορολογικές υποχρεώσεις που προκύπτουν από κληρονομιές μπορούν να εξοφλούνται με δύο βασικούς τρόπους: είτε σε 12 ισόποσες διμηνιαίες δόσεις είτε εφάπαξ με την παροχή έκπτωσης 5%. Κάθε δόση δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 500 ευρώ, εκτός από την τελευταία δόση, η οποία μπορεί να είναι μικρότερη εάν το υπόλοιπο ποσό το επιτρέπει. Σε περιπτώσεις κληρονομιάς όπου ο κληρονόμος είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, αλλά η ελάχιστη αξία κάθε δόσης παραμένει η ίδια, εκτός της τελευταίας.

Εάν ο υπόχρεος καταβάλει το σύνολο του φόρου εντός της προθεσμίας για την πρώτη διμηνιαία δόση, δικαιούται έκπτωση 5%. Ωστόσο, αν το ποσό του φόρου είναι μικρότερο των 500 ευρώ, το συνολικό ποσό πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ και δεν παρέχεται έκπτωση. Ειδικότερα, εάν η δήλωση αφορά μόνο κινητά περιουσιακά στοιχεία και δεν εξασφαλίζεται η καταβολή του φόρου σε δόσεις, ο φόρος πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από τη βεβαίωση του ποσού. Σε περιπτώσεις εκπρόθεσμης υποβολής τροποποιητικής δήλωσης, ο φόρος καταβάλλεται εφάπαξ εντός 30 ημερών και δεν παρέχεται καμία έκπτωση.

Αναφορικά με το δικαίωμα του Δημοσίου για την επιβολή φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής, αυτό παραγράφεται μετά την παρέλευση 10 ετών από την υποβολή της δήλωσης. Εάν δεν έχει υποβληθεί δήλωση, το δικαίωμα παραγράφεται μετά από 15 έτη.

Oι φορολογικοί συντελεστές

Η απόκτηση ακινήτων, εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων επί ακινήτων, μετοχών ή άλλων περιουσιακών στοιχείων (εκτός των μετρητών) λόγω θανάτου υπόκειται σε φορολόγηση, με βάση τις εξής φορολογικές κλίμακες:

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α΄: Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται:

1. Ο σύζυγος του κληρονομουμένου ή του δωρητή.

2. Το άτομο που είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο ή τον δωρητή, εφόσον η συμβίωση είχε διαρκέσει τουλάχιστον δύο έτη.

3. Οι κατιόντες πρώτου βαθμού, δηλαδή τα τέκνα του κληρονομουμένου ή του δωρητή από νόμιμο γάμο, τέκνα γεννημένα εκτός γάμου και αναγνωρισμένα είτε εκούσια είτε δικαστικά από τον πατέρα, καθώς και εκείνα που νομιμοποιήθηκαν με μεταγενέστερο γάμο ή δικαστικά από και τους δύο γονείς.

4. Οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού, όπως τα εγγόνια του κληρονομουμένου ή του δωρητή.

5. Οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού, δηλαδή οι γονείς του κληρονομουμένου ή του δωρητή.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β΄: Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει:

1. Οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών, όπως τα δισέγγονα.

2. Οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών, όπως οι παππούδες και οι γιαγιάδες.

3. Οι αδελφοί, είτε αμφιθαλείς είτε ετεροθαλείς.

4. Οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου, όπως τα ξαδέλφια.

5. Οι πατριοί και οι μητριές.

6. Τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου.

7. Τα τέκνα εξ αγχιστείας, όπως οι γαμπροί και οι νύφες.

8. Οι ανιόντες εξ αγχιστείας, δηλαδή οι πεθεροί και οι πεθερές.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ΄: Σε αυτήν την κατηγορία υπάγονται όλοι οι υπόλοιποι εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενείς του κληρονομουμένου, καθώς και οι εξωτικοί (μη συγγενείς).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από την 26η Ιανουαρίου 2010, αν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του κληρονομουμένου, απαλλάσσεται από το φόρο κληρονομιάς για αξία κληρονομιαίας περιουσίας έως 400.000 ευρώ για κάθε κληρονόμο. Επομένως, τα κλιμάκια υπολογισμού του φόρου για την Κατηγορία Α΄ περιορίζονται αναλόγως.