Βούλιαξε στη θάλασσα στις 8 Δεκεμβρίου, σκότωσε 217 επιβάτες: Ο τιτανικός της Ελλάδας προκάλεσε σοκ παγκοσμίως
Στις 2:30 τα ξημερώματα της 7ης προς 8η Δεκεμβρίου 1966, το οχηματαγωγό πλοίο Ηράκλειον εξέπεμψε σήμα κινδύνου: Βυθιζόμαστε!. Το πλοίο βρισκόταν κοντά στη νησίδα Φαλκονέρα, νότια της Αντιμήλου, όταν τα αμπάρια του άρχισαν να γεμίζουν νερό. Το σήμα κινδύνου έφτασε στο Υπουργείο Ναυτιλίας, που κάλεσε τα παραπλέοντα σκάφη να σπεύσουν για βοήθεια.
Το Ηράκλειον εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά-Πειραιάς και μετέφερε 217, ή κατ’ άλλους 247, ανθρώπους, αριθμός που δεν έχει επιβεβαιωθεί λόγω επιβατών χωρίς εισιτήρια ή με σημειώματα πολιτικών γραφείων. Το ναυάγιο στοίχισε τη ζωή σε δεκάδες επιβάτες, καθιστώντας το μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ελληνική ναυσιπλοΐα.
Οι Τραγικές Στιγμές
Στο κατάστρωμα του πλοίου εκτυλίχθηκαν σκηνές πανικού. Οι επιβάτες, κυρίως κάτοικοι Χανίων και 94 αδειούχοι στρατιωτικοί, προσπάθησαν μάταια να σωθούν. Το Ηράκλειον μετέφερε στρατιωτικό προσωπικό καθώς στα Χανιά λειτουργούσαν στρατηγικές μονάδες όπως:
- Η 15η Πτέρυγα Μάχης,
- Η V Μεραρχία,
- Το νατοϊκό Πεδίο Βολής Κρήτης (NAMFI),
- Και ο ναύσταθμος Σούδας.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε λόγω ανεπαρκών σωστικών μέσων και κακού συντονισμού των επιχειρήσεων διάσωσης.
Το Χρονικό της τραγωδίας
Η βύθιση του πλοίου αποδόθηκε σε κακοτεχνίες και υπερφόρτωση. Η απουσία σωστής συντήρησης, οι ανεπαρκείς κανονισμοί ασφαλείας και το κακός συντονισμός στις πρώτες ώρες του συμβάντος συνέβαλαν στην τραγωδία.
Το ναυάγιο του Ηράκλειον παραμένει μια τραγική υπενθύμιση των ευθυνών της πολιτείας και των ναυτιλιακών εταιρειών για την ασφάλεια των πλοίων και των επιβατών τους.
Ο υπολοχαγός Μανώλης Κληρονομάκης, ένας από τους διασωθέντες του τραγικού ναυαγίου του Ηράκλειον, θυμάται με τρόμο και συγκίνηση τη φρικτή εκείνη νύχτα. Όπως ανέφερε, πήρε το εισιτήριο από έναν φίλο και συνάδελφό του, που είχε εξασφαλίσει τη μεταφορά του μέσω στρατιωτικού αεροσκάφους. Ο υπολοχαγός, χωρίς να γνωρίζει την τραγική μοίρα του πλοίου, επιβιβάστηκε στο Ηράκλειον για το ταξίδι από τα Χανιά στον Πειραιά.
Ο ίδιος αφηγήθηκε την τρομακτική εμπειρία του όταν, κατά τη διάρκεια της νύχτας, το πλοίο άρχισε να παίρνει νερά με μεγάλη ταχύτητα. Όσοι μπορούσαν να κολυμπήσουν, βούτηξαν απεγνωσμένα στη θάλασσα, προσπαθώντας να ξεφύγουν από την καταστροφή. Τα μανιασμένα κύματα και η καταιγίδα έκαναν σχεδόν αδύνατη τη διάσωση, ενώ πολλοί εγκλωβίστηκαν στις καμπίνες και στα κλειστά τμήματα του πλοίου.
Ο υπολοχαγός κατάφερε να πηδήξει στη θάλασσα και να κρατηθεί σε κάποιο από τα συντρίμμια που επέπλεαν. Η νύχτα ήταν παγερή και το σκοτάδι αδιαπέραστο, με μόνη συνοδεία τον ήχο των κυμάτων και τις κραυγές των υπόλοιπων ναυαγών.
Κοιμόμουν στην καμπίνα και ξύπνησα από τον αναπτήρα και τα τσιγάρα που έπεσαν στο δάπεδο κάνοντας θόρυβο. Σηκώθηκα και διαπίστωσα το δάπεδο να γέρνει, όπως γερμένο ήταν το κρεμασμένο σακάκι μου και κατάλαβα πως κάτι σοβαρό συμβαίνει. Με δυσκολία άνοιξα την πόρτα και τότε άκουσα γοερές κραυγές από γυναίκες και παιδιά να ουρλιάζουν κυριολεκτικά και να σέρνονται πέρα δώθε… Το ένστικτο μου με έσπρωξε να πέσω στη θάλασσα για να σωθώ. Άρχισα να παλεύω με τα τεράστια κύματα, των 8 μποφόρ, που μια με ανέβαζαν ψηλά και μετά με κατέβαζαν. ΄Ηρθε στιγμή που είπα να παραδοθώ, ν’ αφήσω τον εαυτό μου να πνιγώ για να σταματήσει το μαρτύριο μου… Κάτι όμως μέσα μου λειτούργησε διαφορετικά. Παναγία μου σώσε με, φώναξα! Θα φέρω στη χάρη σου δυο τενεκέδες λάδι από τον πατέρα μου… Μέσα στο βαθύ σκοτάδι, ξαφνικά το χέρι μου άγγιξε μία σωστική λέμβο, και κάποιοι άγνωστοι με τράβηξαν και σώθηκα…
Τραγικό τέλος είχε ένας ναύτης που συνυπηρετούσαμε στο Πεδίο Βολής Κρήτης στα Χανιά ο Βύρων Αλιβιζάτος. ΄Εφυγε γεμάτος χαρά που θα έβλεπε μετά από καιρό τους γονείς του και την αδελφή του Αλίκη που του είχε γράψει: Σε επιθυμήσαμε, πότε θα πάρεις άδεια να έρθεις να σε δούμε…. Η απάντηση: Πήρα άδεια και έρχομαι σύντομα έγραψε σε επιστολή στην αδελφή του Αλίκη. Δυστυχώς το είδαν νεκρό…
Ο διασωθείς Σταύρος Λαγωνικάκης μου αφηγήθηκε: Μέσα στη θάλασσα, πιαστήκαμε τρείς από ένα μεγάλο κασόνι, μετά ήρθε και τέταρτος ναυαγός, λέγαμε μεταξύ μας τα ονόματα και την καταγωγή μας, ώστε όποιος διασωθεί να πει μετά ποιοι ήταν μαζί του για να μάθουν οι συγγενείς τους τι έγιναν…
Τις πρωϊνές ώρες συνεχίζονται οι έρευνες στις οποίες μετέχει και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος με ντακότα. Παραπλέοντα σκάφη μαζεύουν ζωντανούς και νεκρούς ναυαγούς, ενώ στα λιμάνια Πειραιά και Χανίων, συγγενείς επιβατών με αγωνία περιμένουν να μάθουν νέα τους… Αιτία του ναυαγίου ήταν η βιαία μετακίνηση μεγάλου φορτηγού ψυγείου (20 τόνων!) λόγω της θαλασσοταραχής, χτύπησε με δύναμη στην μπουκαπόρτα, με αποτέλεσμα ν’ ανοίξει, να μπουν ορμητικά τα νερά, να πλημμυρίσουν τ’ αμπάρια και να πάρει το πλοίο επικίνδυνη κλίση.
Από τις ανακρίσεις που διεξήγαγε ο υποναύαρχος Κων. Δενεζάκος, προέκυψαν σοβαρές ευθύνες της πλοιοκτήτριας εταιρίας. Καταδικάστηκαν, ο εκ των ιδιοκτητών Χαρ. Τυπάλδος σε φυλάκιση 5, 1/2 ετών, ο διευθυντής της εταιρίας Παν. Κόκκινος σε 6 ετη, από πέντε έτη οι… διασωθέντες Θεοδωράκης (ύπαρχος), Στεφαδούρος (υποπλοίαρχος), Α. Θεοδωρίδης (ναυπηγός), Μαγιάκης (ναύκληρος) και 10 μήνες ο Δ. Θεοδωρίδης (ναυπηγός).
Το ναυάγιο της υδρίας: Οι άγνωστες φωτογραφίες από το ναυάγιο
Η αποκάλυψη σπάνιων εικόνων από το ναυάγιο του ατμόπλοιου Αδρίας, το οποίο βυθίστηκε πριν από 73 χρόνια, φωτίζει μια ξεχασμένη πτυχή της ναυτικής ιστορίας της Ελλάδας. Οι φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν από τον ερευνητή Κώστα Θωκταρίδη και την ομάδα του τον Σεπτέμβριο, καταγράφουν την κατάσταση του ναυαγίου σε βάθος 24,5 μέτρων κοντά στον κάβο Παναγία των Ρευμάτων στη Φαλκονέρα, μια περιοχή που φημίζεται για τα ισχυρά υποβρύχια ρεύματά της.
Το ναυάγιο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της ανεστραμμένης πλώρης και των εμφανών ρηγματώσεων που χρονολογούνται από την πρόσκρουση τον Οκτώβριο του 1951. Στα ευρήματα ξεχωρίζουν τα όκια και τα φινιστρίνια από τις καμπίνες του πλοίου, που παραμένουν διακριτά παρά τις δεκαετίες κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Το πρωραίο τμήμα του πλοίου φαίνεται να ήταν από τα πρώτα που πλημμύρισαν κατά το ατύχημα, ενώ το υπόλοιπο σκάφος υπέστη σοβαρές ζημιές από τις εργασίες ανέλκυσης που πραγματοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια για την ανακύκλωση μετάλλων, τα οποία τότε είχαν μεγάλη εμπορική αξία.
Παρά τη φθορά, η περιοχή του ναυαγίου διακρίνεται για την εξαιρετική υποβρύχια ορατότητα και φιλοξενεί πλούσια θαλάσσια ζωή, υπογραμμίζοντας τη σημαντική οικολογική της αξία. Σύμφωνα με τον κ. Θωκταρίδη, το ναυάγιο αποτελεί μοναδικό μνημείο της ελληνικής ναυτικής κληρονομιάς, ενώ οι φωτογραφίες που δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά παρέχουν πολύτιμο υλικό για την κατανόηση της ιστορίας του πλοίου και των συνθηκών του δυστυχήματος.
Το ναυάγιο του Αδρίας
Ο Αδρίας με πλοίαρχο το Γεράσιμο Φωκά, πλήρωμα 78 ανδρών καθώς και 538 επιβάτες, οι οποίοι είχαν επιβιβαστεί από το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά (Σούδα) της Κρήτης, είχε τελικό προορισμό τον Πειραιά.
Στις 04:15 ξημερώματα της 6ης Οκτωβρίου του 1951 κι ενώ, έπνεε βορειοανατολικός άνεμος με διαστήματα βροχής, ακούστηκε ένας μεγάλος θόρυβος και ακολούθησε ένα ισχυρό τράνταγμα. Οι περισσότεροι επιβάτες πετάχτηκαν έντρομοι από τον ύπνο τους. Ο Αδρίας προσέκρουσε στη Φαλκονέρα με ταχύτητα που πλησίαζε τους 13 κόμβους. Ο καπετάνιος του πλοίου βρισκόταν στην καμπίνα του. Βάρδια στη γέφυρα είχε ο ύπαρχος. Η πρόσκρουση ήταν αποτέλεσμα της παρεκκλίσεως της πορείας του υποβοηθουμένη από τους βορειοανατολικούς ανέμους που επικρατούσαν στη περιοχή. Ο ύπαρχος μόλις προσάραξε το πλοίο έκανε αμέσως κράτει τις μηχανές και στη συνέχεια, ανάποδα. Mε την κίνηση αυτή, το πλοίο αποσπάστηκε από την βραχώδη ακτή αλλά ευτυχώς τη στιγμή εκείνη, μετέβη στη γέφυρα ο πλοίαρχος, ο οποίος έδωσε εντολή να κάνουν και τις δύο μηχανές πρόσω και το πλοίο επαναπροσάραξε στα βράχια της Φαλκονέρας. Στη συνέχεια πόντισε και τις δυο άγκυρες και με κατάλληλες κινήσεις έφερε το βαπόρι κοντά στα βράχια της Φαλκονέρας.
H ενέργεια αυτή του πλοιάρχου υπήρξε σωτήρια για τη ζωή των επιβαινόντων, αφού το πλοίο πλησίασε πολύ κοντά στην βραχώδη ακτή και δεν είχε πλέον τον άμεσο κίνδυνο της βύθισης.
Το πλοίο εξακολουθούσε να είναι φωτιζόμενο και οι επιβάτες συγκεντρώθηκαν προς την αριστερή πλευρά.
Σήμα κινδύνου
Στη συνέχεια ο πλοίαρχος διέταξε τον ραδιοτηλεγραφητή να στείλει σήμα κινδύνου, το οποίο εξέπεμψε ο Αδρίας με τη μέθοδο μορσικής τηλεγραφίας.
Το σήμα το έλαβε το ατμόπλοιου ΒΟΙΩΤΙΑ καθώς και το ατμόπλοιο ΤΕΤΗ, το οποίο το μετέδωσε στο ατμόπλοιο ΑΙΓΑΙΟΝ και με τη σειρά του αναμετέδωσε στον παράκτιο σταθμό ΑΘΗΝΑΙ ΡΑΔΙΟ με διακριτικό σήμα SVA που είχε ως έδρα τότε στη Βάρη.
Ο παράκτιος σταθμός ΑΘΗΝΑΙ ΡΑΔΙΟ με τη σειρά του, ενημέρωσε τις ναυτικές και λιμενικές Αρχές. Ταυτόχρονα, η υπηρεσία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας απέστειλε επείγοντα τηλεγραφήματα στις λιμενικές αρχές της Κρήτης να αναφέρουν τα ονόματα όσων επιβιβάστηκαν από την Κρήτη.
Ο ασύρματος του ΑΔΡΙΑ έπαψε να λειτουργεί στις 07:30 το πρωί όταν εξέπεμψε το ακόλουθο δραματικό ραδιοτηλεγράφημα: Έχομεν προσαράξει δεξιά Φαλκονέρας. Έχομεν κλίσιν προς τα δεξιά και διαρκώς βυθιζόμεθα και το πλοίο εγκαταλείφθηκε.
Στον τόπο της προσάραξης κατέφθασαν και τα επιβατηγά ατμόπλοια IΩNIA και AIΓAIO, το μότορσιπ ΓEΩPΓIOΣ και το αρματαγωγό του Π. N. AΞIOΣ.
Η αποβίβαση στη Φαλκονέρα
Όταν άρχισε να ξημερώνει, ο πλοίαρχος διέταξε την καθέλκυση των λέμβων και την αποβίβαση των επιβατών σε απόκρημνο σημείο του νησιού, με την καθοδήγηση των μελών του πληρώματος. Με το πλοίο ταξίδευαν και μέλη του πληρώματος του φορτηγού πλοίου Αντώνιος Πατέρας καθώς και ο πλοίαρχος Λαιμός, οι οποίοι βοήθησαν μαζί με ορισμένους φαντάρους στο συντονισμό κατά τη διάρκεια εγκατάλειψης από τον Αδρία.
Απώλεια
Όλοι οι επιβάτες και το πλήρωμα επιβιβάστηκαν στα πλοία που έσπευσαν για βοήθεια, εκτός της επιβάτιδας Eυθαλίας Kαρύδα, η οποία βρέθηκε στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να πνιγεί. Όπως κατέθεσε η Παρασκευή Δασκαλάκη αδελφή της Ε.Καρύδα: Εγώ, η αδελφή μου και η μικρή Στέλλα Χακατίδου επιβιβασθήκαμε στον Αδρία από το Ηράκλειο. Ξυπνήσαμε έντρομες και η αδελφή μου καταληφθείσα από νευρική ταραχή έσπευσε πρώτη στην πρύμνη όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι επιβάτες. Τότε την είδα να πηδά την κουπαστή και να πιάνεται από ένα συρματόσχοινο που είχε προσδέσει το πλήρωμα στους βράχους της Φαλκονέρας. Παρά τις συστάσεις μου αυτή επέμενε να βγει στην ξηρά αιωρούμενη. Δυστυχώς, δεν το κατάφερε και σε μια στιγμή, προφανώς κουρασμένη, άφησε το σχοινί και έπεσε στη θάλασσα. Την ακούσαμε να φωνάζει βοήθεια και ο χωροφύλακας Ι.Φακιολάκης έβγαλε το ατομικό του σωσσίβιο και το έριξε στη θάλασσα. Παρά τις αναζητήσεις μας, εκείνη δεν βρέθηκε ποτέ.
Το πόρισμα της Επιτροπής
Ως προς τα αίτια της προσάραξης σύμφωνα με το πόρισμα 58/1952 του Ανώτατου Συμβουλίου Ναυτικών Ατυχημάτων, η προσάραξη του Αδρία επήλθε από εκπεσμό αριστερά της πορείας λόγω της καιρικής κατάστασης ή και τυχόν εσφαλμένων πορειών που τηρήθηκαν από το Aκρωτήριο Mαλέχα της Σούδας μέχρι τη Φαλκονέρα. Η επιτροπή απάλλαξε από τυχόν ευθύνες τον πλοίαρχο και επέρριψε ευθυνες στον ύπαρχο και τον ανθυποπλοίαρχο που ήταν στη γέφυρα την στιγμή της προσάραξης.
Η προσάραξη που κατέληξε σε ναυάγιο
Το πλοίο προσάραξε στη Φαλκονέρα, πάνω σε δύο διαφορετικές ξέρες και υπέστη ρήγμα 12 μέτρων. Έγινε προσπάθεια αποκατάστασης του ρήγματος από συνεργείο δυτών της εποχής. Στα πλαίσια ελάφρυνσης του πλοίου, ρίχτηκαν στη θάλασσα τρόφιμα και μεγάλες ποσότητες κρεάτων που μετέφερε το βαπόρι στα ψυγεία του. Αυτό όμω,ς είχε σαν αποτέλεσμα την προσέλκυση καρχαριών, κάτι το οποίο καθυστέρησε τις εργασίες στεγανοποίησης του πλοίου. Τελικά, η στεγανοποίηση ολοκληρώθηκε με επιτυχία ενώ έγινε και απάντληση υδάτων. Στη συνέχεια ο καιρός άλλαξε σε ισχυρό νοτιοανατολικό και τα συνεργεία ανέλκυσης με τα ρυμουλκά αναχώρησαν για τη Μήλο. Όταν μετά από τρεις ημέρες επέστρεψαν στη Φαλκονέρα, το πλοίο δεν υπήρχε πλέον, είχε βυθιστεί !
Ο Αδρίας ήταν ασφαλισμένος και θεωρήθηκε ολική απώλεια.
Η ταυτότητα του ατμόπλοιου ΑΔΡΙΑ
Ναυπηγήθηκε το 1893 στα ναυπηγεία HARLAND AND WOLF του BELFAST με το αρχικό όνομα MAGIC, μήκους 311 πόδων, της Belfast Steamship Company. Αρχικά εξυπηρετούσε την γραμμή Liverpool-Belfast. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο.
Το 1930 μετασκευάστηκε σε κρουαζιερόπλοιο πραγματοποιώντας κρουαζιέρες μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας. Το χειμώνα εκτελούσε δρομολόγια μεταξύ Fishguard-Cork και το καλοκαίρι έκανε κρουαζιέρες στη Σκωτία. Στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως πλωτή αποθήκη στο Rosyth. To 1947 αγοράστηκε από τη Bury Court Shipping Co και μετονομάστηκε σε Αττική. Έκανε δρομολόγια μεταξύ Μασσαλίας-Γένοβας-Πειραιά-Βυρητού-Χάιφας-Αλεξάνδρειας.
Το 1948 το αγόρασε η Ηπειρωτική του Ποταμίανου και το ονόμασε Αδρίας εξυπηρετώντας την ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά – Θεσσαλονίκη – Κρήτη – Χίο – Ρόδο και θεωρείτο ένα από τα καλύτερα πλοία στην ελληνική επιβατηγό ακτοπλοΐα.
Τα ναυάγια της Φαλκονέρας
Στη Φαλκονέρα δεν υπάρχει άλλο ναυάγιο εκτός από αυτό του ΑΔΡΙΑ. Η Φαλκονέρα συνδέεται ιστορικά με άλλες δυο περιπτώσεις ναυαγίων.
Το ΑΡΕΤΗ που είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά με πλήρωμα 16 ανδρών και 6 επιβάτες και προορισμό την Kρήτη, ανατράπηκε το βράδυ της 6ης Φεβρουαρίου 1949 ευρισκόμενο βόρεια της Φαλκονέρας, με αποτέλεσμα να απολεσθούν 21 άτομα. Διασώθηκε μόνο ο ναύκληρος του ΑΡΕΤΗ Δημήτρης Γιαπιτζόγλου. Η ιστορία του Δημήτρη Γιαπιτζόγλου είναι συγκλονιστική καθώς παρέμεινε 8 ημερόνυχτα επί της ΦΑΛΚΟΝΕΡΑΣ και τελικά τον εντόπισε ένα αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας που με τη σειρά του ειδοποίησε τις αρχές και στη συνέχεια το ατμόπλοιο ΑΔΡΙΑΣ έφτασε την επόμενη ημέρα και τον διέσωσε. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τρία χρόνια αργότερα στο ίδιο σημείο που παρέλαβε τον ναυαγό, βυθίστηκε ο ΑΔΡΙΑΣ!
Το Δεκέμβριο του 1966 το οχηματαγωγό ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα βυθιστεί βορειοδυτικά της Αντιμήλου σε μεγάλο βάθος αλλά λανθασμένα για τα επόμενα χρόνια, θα επικρατήσει η άποψη ότι βυθίστηκε κοντά στη Φαλκονέρα. Το ναυάγιο του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ θα έπρεπε να ονομάζεται από γεωγραφικής θέσης το ναυάγιο της Αντιμήλου και όχι της Φαλκονέρας.
Επίσης, κατά την διάρκεια της Κατοχής κατέπεσε βόρεια της Φαλκονέρας ένα μεταγωγικό αεροσκάφος που δεν έχει βρεθεί ακόμα.
Πηγή