Η Παναγιά Γοργόνα: Η σπάνια απεικόνιση της Θεομήτορος που ελάχιστοι έχουν δει στη ζωή τους

Η Παναγιά Γοργόνα, μια από τις πιο ασυνήθιστες και συνάμα ποιητικές απεικονίσεις της Παναγίας στον ελληνικό χώρο, έχει τις ρίζες της βαθιά στη λαϊκή φαντασία και την τοπική παράδοση της Λέσβου. Αν και το όνομα έγινε ευρύτερα γνωστό από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη, η προέλευσή του εντοπίζεται σε ένα μικρό παραθαλάσσιο εκκλησάκι που στέκει πάνω σε βράχο, στο λιμανάκι της Σκάλας Συκαμινιάς, συνδυάζοντας την ορθόδοξη εικονογραφία με τους μυθικούς θρύλους των ψαράδων του Αιγαίου.

Ένα ξωκλήσι ανάμεσα στον θρύλο και την πίστη

Ο Στρατής Μυριβήλης στο έργο του περιγράφει: Κατάμπροστα στο ψαραδολίμανο, μέσα στο μάτι του πουνέντη, ορθώνεται πάνω σε θεώρατη θαλασσοβραχιά το ξωκλήσι της Παναγιάς της Γοργόνας, αποκαλύπτοντας την έμπνευσή του από μια σπάνια τοιχογραφία που κοσμεί το εσωτερικό του ναού.

Στην εικόνα, η Παναγία απεικονίζεται με πρόσωπο και σώμα γυναίκας από τη μέση και πάνω, αλλά με ουρά ψαριού από τη μέση και κάτω, όπως ακριβώς οι γοργόνες της μυθολογίας. Το έργο, δημιούργημα ανώνυμου λαϊκού ζωγράφου, παραμένει μοναδικό στο είδος του. Αν και η απεικόνιση αυτή ίσως προκαλέσει έκπληξη ή και αμηχανία σε κάποιους, οι κάτοικοι του ψαροχωριού φαίνεται πως την ενστερνίστηκαν ως γέφυρα μεταξύ της χριστιανικής πίστης και της θαλάσσιας πολιτιστικής τους ταυτότητας.

Η συμβολική μορφή της Παναγίας ως γοργόνας ενσαρκώνει τη συνύπαρξη του ιερού με το στοιχείο της φύσης και του μύθου, επιβεβαιώνοντας τη βαθιά ριζωμένη σχέση των ανθρώπων της θάλασσας με το θείο.

Σήμερα, το εκκλησάκι της Παναγιάς Γοργόνας, 48 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Μυτιλήνης, αποτελεί σύμβολο αυτής της ιδιότυπης πνευματικής σύνθεσης.

Τρέμει όλη η γη από την προφητεία του Αγίου Παϊσίου: Όποιος κρατεί στα χέρια του λουλούδια για την Παναγία…

Ο Άγιος Παΐσιος, που είναι γνωστός για τις προφητείες του, έχει μιλήσει πολλές φορές για την ευλάβεια προς την Παναγία.

Ο Γέροντας υπογράμμισε Προσπάθησε ο νούς σου να βρίσκεται συνέχεια στον Χριστό, στην Παναγία, στους Αγγέλους και στους Αγίους στον Ουρανό.

Πέστε μας , Γέροντα, κάτι για την Παναγία.

Τι να σας πω; Με φέρνετε σε πολύ δύσκολη θέση. Για να μιλήσει κανείς για την Παναγία, πρέπει να Την ζήση.

Γέροντα, και το όνομα της Παναγίας έχει δύναμη πνευματική, όπως και το όνομα του Χριστού;

Ναι. Όποιος έχει πολλή ευλάβεια την Παναγία, ακούει το όνομά Της και αλλοιώνεται. Ή, να το βρει κάπου γραμμένο, το ασπάζεται με ευλάβεια και σκιρτάει η καρδιά του. Μπορεί να κάνει ολόκληρη Ακολουθία με έναν συνεχή ασπασμό στο όνομα της Παναγίας (1). Και όταν προσκυνά την εικόνα Της, δεν έχει την αίσθηση ότι είναι εικόνα, αλλά ότι είναι η ίδια η Παναγία, και πέφτει κάτω λειωμένος , διαλυμένος από την αγάπη Της.

Γέροντα, να μας λέγατε κάτι από το προσκύνημά σας στην Παναγία της Τήνου.

Τι να πω; Μια τόσο μικρή εικόνα κι έχει τόση Χάρη! Δεν μπορούσα να ξεκολλήσω από κοντά της. Παραμέρισα λίγο, για να μην εμποδίζω τους άλλους που ήθελαν να προσκυνήσουν.

Η προφητεία του Αγίου Παϊσίου για την Παναγία

Μερικοί, Γέροντα, σκανδαλίζονται από τα πολλά αφιερώματα που έχουν οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας.

Να σας πω τι έπαθε μια φορά ένας πολύ απλός και ευλαβής προσκυνητής. Πήγε στην Μονή Ιβήρων και προσκύνησε την Παναγία την Πορταϊτισσα. Εκεί, η εικόνα είναι γεμάτη φλουριά. Στον γυρισμό, πηγαίνοντας για την Μονή Σταυρονικήτα, μπήκε σε λογισμούς. Παναγία μου, είπε, εγώ ήθελα να Σε δω αλλιώς∙ απλή, όχι με φλουριά.Τι παθαίνει εν τω μεταξύ; Τον έπιασε ένας πόνος δυνατός, ζαλίστηκε και έμεινε εκεί, στην μέση του δρόμου. Άρχισε λοιπόν να ζητάει βοήθεια από την Παναγία: Παναγία μου, έλεγε, κάνε με καλά και θα σου φέρω δυό φλουριά!. Τότε του παρουσιάστηκε η Παναγία και του είπε: Έτσι μου τα έφεραν τα φλουριά. Μήπως εγώ τα ζήτησα; Μήπως τα ήθελα εγώ;. Και αμέσως ο πόνος σταμάτησε. Βλέπετε, επειδή είχε καλή διάθεση, πολλή πίστη , τον βοήθησε η Παναγία. Εγώ μερικές φορές εκεί στο Καλύβι, όταν θέλω να προσευχηθώ στην Παναγία, σκέφτομαι: Πώς να πάω πίσω με άδεια χέρια να Την παρακαλέσω;. Κόβω λίγα αγριολούλουδα, τα πηγαίνω στην εικόνα Της και λέω: Παναγία μου, πάρε αυτά τα λουλούδια από το Περιβόλι Σου. Πριν πάω στο Άγιον Όρος , άκουγα να λένε ότι είναι το Περιβόλι της Παναγίας και περίμενα να δω λουλούδια, δένδρα οπωροφόρα κ.λπ. Όταν πήγα και είδα άγριες καστανιές, κουμαριές, κατάλαβα ότι είναι πνευματικό το περιβόλι της Παναγίας. Αργότερα ένιωσα μέσα σε αυτό και την παρουσία Της.

Ο Άγιος Παΐσιος για την Παναγία

Πώς θα αισθανθώ, Γέροντα, της παρουσία της Παναγίας, για να μου θερμάνει την καρδιά;

Μια που φέρεις το όνομα της Μεγάλης Μητέρας του Χριστού και κατά χάριν Μητέρας όλων των ανθρώπων, να Την επικαλήσαι συνέχεια: Παναγία μου, να λες, Εσύ που καταδέχτηκες να έχω το όνομά Σου, βοήθησέ με να ζήσω όπως είναι ευάρεστο σε Σένα. Άλλοι μόνον το όνομά Σου ακούνε και συγκινούνται, κι εγώ τι κάνω;. Εύχομαι η Παναγία μας να μένει συνέχεια κοντά σου και να σε σκεπάζει σαν το κλωσσοπούλι κάτω από τα Αγγελικά φτερά Της.