Μεγάλη Πέμπτη: Γιατί πρέπει να βάψετε τα αυγά σας αργά το βράδυ – Η ημέρα που η Παναγία «έβαψε» τα πρώτα αυγά με… δάκρυα

Αναπόσπαστο μέρος των πασχαλινών εθίμων αποτελεί το βάψιμο των αυγών, ένα έθιμο που διατηρείται ζωντανό ανά τους αιώνες και αναβιώνει κάθε Μεγάλη Πέμπτη σε νοικοκυριά όλης της χώρας. Η ημέρα αυτή θεωρείται η πλέον κατάλληλη για την τελετουργική προετοιμασία των κόκκινων αυγών, που συνδέονται με το αποκορύφωμα της Μεγάλης Εβδομάδας.

Το αυγό: Από αρχαίο σύμβολο ζωής σε χριστιανικό μήνυμα

Το αυγό, ως σύμβολο γονιμότητας και αναγέννησης, συναντάται σε αρχαίους πολιτισμούς όπως της Ρώμης, της Κίνας, της Αιγύπτου και της αρχαίας Ελλάδας. Με την έλευση του χριστιανισμού, το σύμβολο αυτό απέκτησε βαθύτερη πνευματική διάσταση. Το αυγό παρομοιάζεται με τον σφραγισμένο τάφο του Χριστού, που αν και κλειστός, έκρυβε μέσα του το θαύμα της Ανάστασης.

Η επιλογή του κόκκινου χρώματος δεν είναι τυχαία. Αν και σήμερα πολλοί επιλέγουν να βάψουν τα αυγά σε διάφορες αποχρώσεις, το κόκκινο παραμένει το πλέον παραδοσιακό και συμβολικά φορτισμένο. Παραπέμπει στο αίμα του Εσταυρωμένου και λειτουργεί ως υπενθύμιση της Θυσίας Του.

Ιστορικές και θρησκευτικές ερμηνείες

Η ακριβής προέλευση του εθίμου δεν είναι απολύτως τεκμηριωμένη, ωστόσο έχουν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες. Η πιο διαδεδομένη θέλει το κόκκινο να συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Παράλληλα, σε λαϊκές παραδόσεις πρωταγωνιστούν τρεις μορφές: η Παναγία, η Μαρία Μαγδαληνή – που λέγεται ότι πρόσφερε κόκκινο αυγό στον Ρωμαίο Αυτοκράτορα – και μια άγνωστη γυναίκα, η οποία πείστηκε για την Ανάσταση όταν αυγά στο καλάθι της… έγιναν κόκκινα.

Στις μέρες μας, το έθιμο του βαψίματος των αυγών συνεχίζει να αποτελεί έναν ισχυρό δεσμό μεταξύ γενεών. Μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται για να συμμετάσχουν σε αυτή τη συμβολική πράξη, η οποία δεν είναι απλώς διακοσμητική, αλλά κυρίως τελετουργική, συνυφασμένη με το μήνυμα της ελπίδας και της Ανάστασης.

Μία εξήγηση που δίνεται συχνά, λέει ότι η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς Του Υιού της, ικετεύοντάς τους να του φέρονται καλά! Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, αυτά βάφτηκαν κόκκινα!

Τα κόκκινα αυγά και η Μαγδαληνή

Μια άλλη ιστορία συνδέει το κόκκινο χρώμα με τη Μαρία Μαγδαληνή. Όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ενημερώθηκε για την Ανάσταση του Χριστού, τη θεώρησε τόσο απίθανη όσο και το να βαφτούν τα αυγά κόκκινα. Η Μαρία Μαγδαληνή τότε, χρωμάτισε μερικά αυγά κόκκινα και του τα πήγε για να του επιβεβαιώσει το γεγονός.

Η δύσπιστη γυναίκα

Μία παραλλαγή της παραπάνω ιστορίας, θέλει μία γυναίκα να μην πιστεύει την είδηση της Ανάστασης Του Ιησού και να λέει: Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα, τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός. Και τότε αυτά έγιναν κόκκινα!

Κόκκινο είναι και το χρώμα της χαράς. Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού.

Είναι παράλληλα όμως και χρώμα αποτρεπτικό. Κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντίλια κρεμούσαν τη Μεγάλη Πέμπτη στην Καστοριά οι γυναίκες για το καλό. Κόκκινο πανί έβαφαν μαζί με τα αυγά τους στη Μεσημβρία και το κρεμούσαν στο παράθυρο για σαράντα μέρες, για να μην τους πιάνει το μάτι.

Το βάψιμο των αυγών γινόταν τη Μεγάλη Πέμπτη γι αυτό και τη λέγαν Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη. Παλιότερα το συνήθιζαν κι αποβραδίς, πάντοτε τα μεσάνυχτα, με το ξεκίνημα της νέας μέρας. Καινούρια πρέπει να ήταν η κατσαρόλα που θα έβαφαν τα αυγά και ο αριθμός τους ορισμένος και τη μπογιά τη φύλαγαν σαράντα μέρες και δεν την έχυναν, ακόμα και τότε, έξω από το σπίτι.

Τα κόκκινα σαν αίμα αυγά, για να τιμήσουν το αίμα του Ιησού Χριστού, ανταλλάσσονται στην Ελλάδα.Μόνο όσοι πενθούν από πρόσφατο θάνατο οικείου προσώπου δε βάφουν αβγά για το Πάσχα. Αλλά και σε αυτούς θα φέρουν οι συγγενείς και οι φίλοι βαμμένα αβγά και από αυτά θα αφήσουν και στον τάφο του αγαπημένου τους.

Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης

Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ ψέλνονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια και στην εκκλησία περιφέρεται ο Σταυρός με τον Ιησού. Αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο.

Το κύριο έθιμο της Μεγάλης Πέμπτης είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών και ζύμωμα των τσουρεκιών. Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν πλένουν, δεν απλώνουν ούτε κάνουν άλλες δουλειές στο σπίτι.

Στη Λήμνο, το πρώτο πασχαλινό αυγό είναι της Παναγίας και το τοποθετούν στο εικονοστάσι. Στη Σίφνο, οι γυναίκες φτιάχνουν τα λεγόμενα Πουλιά της Λαμπρής, που είναι κουλούρες σε διάφορα σχήματα πουλιών ή ζώων, τα οποία είναι στολισμένα με κόκκινα αυγά.

Στη Δυτική Μακεδονία, οι γυναίκες απλώνουν στο μπαλκόνι κόκκινα πανιά και οι οικογένειες που έχουν πένθος δεν βάφουν τα αυγά κόκκινα αλλά κάποιο άλλο χρώμα. Στα Χανιά φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα του Ιούδα από ξύλα, τον οποίο περιφέρουν σε όλο το χωριό και τον χτυπούν.