Το κάψιμο του Ιούδα: Τι συμβολίζει και πώς διατηρείται ζωντανό στο πέρασμα του χρόνου

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και θεαματικά πασχαλινά έθιμα που συνεχίζει να συγκινεί και να εντυπωσιάζει κάθε χρόνο είναι το κάψιμο του Ιούδα – ένα δρώμενο που αναπαριστά τη συμβολική τιμωρία του αρχέτυπου της προδοσίας.

Τι συμβολίζει και τα έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας

Η παράδοση αυτή έχει βαθιές ρίζες στον ελληνικό πολιτισμό και λέγεται πως ξεκίνησε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Παρά το πέρασμα των αιώνων, εξακολουθεί να τελείται με ενθουσιασμό και δημιουργικότητα σε πολλές γωνιές της Ελλάδας, κάθε βράδυ της Ανάστασης.

Στο επίκεντρο του εθίμου βρίσκεται η φιγούρα του Ιούδα, του μαθητή που πρόδωσε τον Χριστό για τριάντα αργύρια, και που μέσα στους αιώνες έγινε σύμβολο της προδοσίας. Το ομοίωμα του Ιούδα, φτιαγμένο συνήθως από άχυρα, ξύλα και υφάσματα, στήνεται σε περίοπτη θέση, συχνά σε λόφους ή πλατείες, ώστε να το βλέπει όλος ο κόσμος την ώρα που παραδίνεται στις φλόγες.

Η προετοιμασία του ξεκινά αρκετές ημέρες πριν από την Ανάσταση. Παιδιά και ενήλικες δουλεύουν μαζί για να δημιουργήσουν όσο πιο εντυπωσιακό και πειστικό γίνεται το ομοίωμα. Πολλές φορές τοποθετούν κροτίδες και βεγγαλικά στο εσωτερικό, μετατρέποντας την πυρπόληση σε φαντασμαγορικό θέαμα.

Το έθιμο διαφέρει από τόπο σε τόπο:

• Στην Κρήτη, το κάψιμο συνοδεύεται από “μπαλοταρίσματα” και ριπές, προσδίδοντας αίσθηση πολεμικής κάθαρσης.
• Στη Θράκη, το έθιμο μετατρέπεται σε έναν συμβολισμό απαλλαγής από τη φιλαργυρία και τον φόβο.
• Στην Ερμιόνη, βάρκες με καπνογόνα περιβάλλουν το ομοίωμα μέσα στο λιμάνι, προσφέροντας ένα εντυπωσιακό σκηνικό πριν το τελετουργικό κάψιμο.
• Στη Μονεμβασία, η αναπαράσταση αποκτά ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, ανάμεσα στα βυζαντινά καλντερίμια και τα αρώματα της άνοιξης, με την κάθαρση να παίρνει σχεδόν μυστικιστικό χαρακτήρα.

Το ομοίωμα του Ιούδα παραδίδεται στις φλόγες, με το πλήθος να παρακολουθεί σιωπηλό ή ζητωκραυγάζοντας – ανάλογα με την τοπική παράδοση. Συχνά η φωτιά συνοδεύεται από πυροτεχνήματα και παραδοσιακή μουσική, ολοκληρώνοντας έτσι την τελετουργία της Ανάστασης και της ηθικής λύτρωσης.

Αυτό το έθιμο, πέρα από την αναπαράσταση μιας βιβλικής πράξης προδοσίας, λειτουργεί ως καθαρτήριο για την κοινότητα. Με την καύση του Ιούδα, οι άνθρωποι νιώθουν πως αποβάλλουν κάθε προδοτικό ή αρνητικό στοιχείο – είτε αφορά την προσωπική τους ζωή, είτε τη συλλογική τους συνείδηση.