Σαντορίνη: «Υπάρχει πιθανότητα για τσουνάμι» – Η μεγάλη αποκάλυψη της ομάδα που εντόπισε το ρήγμα της Αμοργού

Ο μεγαλύτερος σεισμός στην Ελλάδα, τον 20ο αιώνα, σημειώθηκε το καλοκαίρι του 1956, στην Αμοργό και την Σαντορίνη, τον οποίο διαδέχθηκε το μεγαλύτερο τσουνάμι των τελευταίων δύο αιώνων, στη Μεσόγειο.

Τον Νοέμβριο του 2024, 68 χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό, μια διεθνής ερευνητική ομάδα έδωσε την απάντηση για το ποιο ρήγμα ευθυνόταν, χρησιμοποιώντας εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας.

53 νεκροί από τον μεγαλύτερο σεισμό στην Ελλάδα

Ο μεγαλύτερος σεισμός στην Ελλάδα, στην Αμοργό σημειώθηκε στις 9 Ιουλίου 1956, στον υποθαλάσσιο χώρο μεταξύ Αμοργού και Σαντορίνης. Το μέγεθός του κυμάνθηκε μεταξύ 7,2 και 7,8 Ρίχτερ. Λίγα λεπτά αργότερα, ακολούθησε ένας δεύτερος σεισμός, πιο κοντά στη Σαντορίνη. Από τις δύο σεισμικές δονήσεις έχασαν την ζωή τους 53 άνθρωποι.

Ο μεγαλύτερος σεισμός στην Ελλάδα προκάλεσε το μεγαλύτερο τσουνάμι

Μάλιστα, η πρώτη δόνηση είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα τσουνάμι, που πλημμύρισε τις περισσότερες από τις κοντινές ακτές με κύματα ύψους μερικών μέτρων.

Σύμφωνα με δύο βοσκούς που ήταν σκαρφαλωμένοι στα βράχια κατά μήκος της νότιας ακτής του νησιού της Αμοργού, ένα από τα κύματα ήταν γιγαντιαίο και ήταν τουλάχιστον 20 μέτρων, ενώ το νησί της Αστυπάλαιας πλημμύρισε επίσης με κύματα ύψους δέκα μέτρων.

Η διεθνής ομάδα με ερευνητές από το Geoazur-Universite Cote d’ Azur, το Institut de Physique du Globe de Paris, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το εργαστήριο Γεωλογίας της Ecole Normale Superieur de Paris και το εργαστήριο Vicorob του Πανεπιστημίου της Girona, εντόπισε έπειτα από πολυετή έρευνα το ρήγμα που προκάλεσε τον σεισμό, αλλά και τη μετακίνηση που έγινε στον υποθαλάσσιο πυθμένα.

Το 2015, η διεθνής ωκεανογραφική αποστολή χαρτογράφησε τον θαλάσσιο πυθμένα μεταξύ της Σαντορίνης και της Αμοργού, αποκαλύπτοντας τρία κύρια ρήγματα που βρίσκονται περίπου 700 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το 2022, η επόμενη αποστολή με το γαλλικό ωκεανογραφικό σκάφος Europe αναχώρησε από το Ηράκλειο της Κρήτης και κατευθύνθηκε προς τα ρήγματα αυτά. Συγκεκριμένα τμήματα των ρηγμάτων χαρτογραφήθηκαν σε πολύ υψηλή ανάλυση μικρότερη από ένα μέτρο, από ένα αυτόνομο υποβρύχιο όχημα βαθέων υδάτων (AUV IdefX), το οποίο μπόρεσε να καταδυθεί και να ταξιδέψει κοντά στον βυθό.

Έναν χρόνο μετά, σε νέα αποστολή με το ίδιο ερευνητικό σκάφος, η επιστημονική ομάδα είχε μαζί της ένα υποβρύχιο ρομποτικό όχημα, το Ariane, το οποίο ήταν εξοπλισμένο με κάμερες που επέτρεπαν στους επιστήμονες να παρατηρήσουν τον βυθό της θάλασσας σε 4Κ.

Όπως υπογράμμισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Νομικού, η οποία συμμετείχε στην αποστολή και στη δημοσίευση, το ρομποτικό όχημα «ήταν ουσιαστικά τα μάτια του επιστήμονα». Ο στόχος ήταν να διερευνηθούν εκτενέστερα τα τμήματα των ρηγμάτων που είχαν επιλεγεί και να εντοπιστεί η πηγή αυτών των μεγάλων γεγονότων.

Όπως διαπιστώθηκε κατά την έρευνα, η μετακίνηση του υποθαλάσσιου πυθμένα κατά τη διάρκεια του μεγάλου αυτού σεισμού ήταν κατ’ ελάχιστον εννιά μέτρα και σε ορισμένα σημεία έφτανε ακόμα και τα 16 μέτρα. «Πρόκειται για πολύ μεγάλη μετακίνηση, αλλά δικαιολογείται για έναν σεισμό που “ακούμπησε” τα 7,8 Ρίχτερ», επεσήμανε η ίδια.

Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων, το ρήγμα που ενεργοποιήθηκε κατά τον σεισμό ήταν το ρήγμα της Αμοργού. «Μελετήσαμε και τα τρία ρήγματα, προκειμένου να βρούμε σημάδια ενεργοποίησης, τα οποία να μας δείχνουν ποιο ήταν υπεύθυνο για τον σεισμό. Το μόνο που είχε σημάδι ενεργοποίησης ήταν το ρήγμα της Αμοργού» σημείωσε η Παρασκευή Νομικού.

Επίσης, οι ερευνητές εντόπισαν ότι το τσουνάμι προκλήθηκε από τη μεγάλη μετακίνηση του ρήγματος και όχι από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, όπως υποστηρίχθηκε κατά το παρελθόν. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Communications Earth & Environment» του ομίλου Nature.

Στην έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature, η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι: «Στη Μεσόγειο Θάλασσα, η πιθανότητα να εκδηλωθεί ένα μεγάλο τσουνάμι που θα προκληθεί από σεισμό τις επόμενες δεκαετίες είναι μεγάλη».

«Εντοπίσαμε το υποθαλάσσιο ρήγμα του σεισμού της Αμοργού που στις 9 Ιουλίου 1956 προκάλεσε το μεγαλύτερο μεσογειακό τσουνάμι των τελευταίων δύο αιώνων. Η μεγάλη μετατόπιση του πυθμένα κατά 9,8-16,8 μέτρα είναι συμβατή με ένα γεγονός 7,5 Ρίχτερ. Το εύρημα αυτό ωθεί σε μια επανεκτίμηση της προέλευσης του μεγαλύτερου (≥20 m) κύματος τσουνάμι, που προηγουμένως αποδιδόταν σε υποθαλάσσια μαζική σπατάλη (κίνηση βράχου ή εδάφους υπό τη δύναμη της βαρύτητας) που προκλήθηκε από σεισμό. Καταδεικνύει ότι η πηγή του τσουνάμι μπορεί να προσδιοριστεί αρκετές δεκαετίες έπειτα από ένα συμβάν, μια βασική πληροφορία για την καλύτερη αξιολόγηση των μελλοντικών σεισμικών κινδύνων και των κινδύνων τσουνάμι» αναφέρει η μελέτη.

Απεικονίζονται διάφορα επίκεντρα για το κύριο κρουστικό κύμα (αστέρι) και το δίδυμο κρουστικό κύμα (τελεία), με δύο προτεινόμενους μηχανισμούς εστίασης που υπολογίστηκαν για το επίκεντρο σημειωμένους με ένα αστέρι και έναν αστερίσκο. Τα κύρια ρήγματα αναπαρίστανται με μαύρες γραμμές, με παχύτερα ίχνη για μεγαλύτερα και ψηλότερα ρήγματα, και είναι τροποποιημένα από προηγούμενες εργασίες.

Ρήγμα S.-A: ρήγμα Σαντορίνης-Αμοργού. Τα τμήματα των ρηγμάτων που διερευνήθηκαν με τα ROV κατά τη διάρκεια της πλεύσης AMORGOS-23 εντοπίζονται με κίτρινα και λευκά ορθογώνια. Οι υποθαλάσσιες κατολισθήσεις που εντοπίστηκαν είναι διακεκομμένες με κόκκινο χρώμα, ενώ η παρατήρηση ενός πιθανού κατόπτρου του ρήγματος, που σχετίζεται με το συμβάν του 1956 κατά μήκος του ρήγματος της Αμοργού είναι μια κόκκινη κουκκίδα. Οι μετρούμενες απορροές του τσουνάμι του 1956 απεικονίζονται ως μπλε ράβδοι.

Άλλες παρατηρήσεις τσουνάμι του γεγονότος του 1956 εντοπίζονται με μπλε και λευκές κουκίδες. Οι ανοιχτές μωβ περιοχές είναι τα χερσαία και τα υπεράκτια ηφαίστεια. Τα μωβ βέλη στην Αστυπάλαια και τη Σαντορίνη δείχνουν τις σχετικές μετατοπίσεις τους προς νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά, αντίστοιχα, με ρυθμό περίπου 4 χιλιοστόμετρα ανά έτος, σε σχέση με το κεντρικό Αιγαίο (Νάξος). Το όρος Κρούκελος στην Αμοργό συμβολίζεται με μαύρο τρίγωνο. Οι δύο αρχαιολογικοί χώροι που αποδεικνύουν μακροχρόνια καθίζηση της βόρειας ακτής της Αμοργού βρίσκονται στα Κατάπολα (Κ.) και στην Αιγιάλη (Α.).

Τρισδιάστατη προβολή της μορφολογίας του υποθαλάσσιου ρήγματος της Αμοργού

a: Ένα τμήμα μήκους 500 μέτρων του ρήγματος απεικονίζεται σε τρισδιάστατη μορφή χωρίς κατακόρυφη υπερβολή. Το HROV διερεύνησε τη βάση του ρήγματος (ροζ και μαύρο χρώμα). Οι ρεματιές (κίτρινα βέλη) τέμνουν το κάτοπτρο του ρήγματος. Στις εξόδους τους είναι ορατοί κώνοι ιζημάτων (διακεκομμένες λευκές γραμμές), οι οποίοι επηρεάζονται από αστοχίες πρανών (λευκά βέλη) που αποτίθενται στη βαθιά λεκάνη.

b: Το βαθυμετρικό προφίλ κατά μήκος μιας αστοχίας πρανών επιτρέπει τον προσδιορισμό ότι έχει βάθος το πολύ 2 μέτρα (μωβ περιοχή).

Το κάτοπτρο του ρήγματος της Αμοργού

a: Τρισδιάστατο Ψηφιακό Μοντέλο Υπερκάλυψης με υφή

b-e: Ακατέργαστες εικόνες του υποθαλάσσιου κατόπτρου του ρήγματος που παρατηρήθηκε στη βάση του ρήγματος της Αμοργού και σχετίζεται με το γεγονός της Αμοργού του 1956. Παρουσιάζει ραβδώσεις (d), επιστρώσεις γούβας (e) και καλύπτεται από τα υπολείμματα του τμήματος/τομής του παλαιο-κρημνού που έχει ανυψωθεί (a-c).

Ερμηνεύουμε αυτό το ανυψωμένο υλικό παλαιο-κρηπίδας ως δείκτη της παλαιο-επαφής μεταξύ του ρήγματος και του πυθμένα πριν από τον σεισμό που εκταφίασε το κάτοπτρο του ρήγματος. Επιπλέον, το φρέσκο κάτοπτρο του ρήγματος διακρίνεται από το παλαιότερο επίπεδο του ρήγματος που είναι πιο σκούρο (λόγω της επίστρωσης με φωσφορικό μαγγάνιο, a-c). Σε αυτή τη θέση, το φρέσκο κάτοπτρο του ρήγματος έχει ύψος 14,6 με 16,8 μέτρα (που αντιστοιχεί στη μετατόπιση του ρήγματος).

Η συμπληρωματική ταινία 1, που καταγράφηκε από το HROV, χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή αυτού του μοντέλου. Η εξέλιξη της μορφολογίας του επιπέδου του ρήγματος πριν και μετά το σεισμό απεικονίζεται με τα διαγράμματα (f) και (g), αντίστοιχα.

Σεισμική μετατόπιση που μετρήθηκε κατά μήκος του ρήγματος της Αμοργού

Οι μετατοπίσεις του πυθμένα (1) που μετρήθηκαν σε ψηφιακά μοντέλα εξόρυξης (DOM) του κατόπτρου του ρήγματος, που αποκτήθηκαν κατά μήκος διαφόρων κατακόρυφων διατομών, απεικονίζονται με κουκκίδες που συνδέονται με μια συνεχή γραμμή. Το άνω όριο της γκρίζας επιφάνειας που συνδέεται με τη γραμμή αντιστοιχεί στις μέγιστες μετατοπίσεις του ρήγματος που μετρήθηκαν στα DOM, ενώ το κάτω όριο αντιστοιχεί στο ελάχιστο. Η βύθιση του κατόπτρου του ρήγματος (με κόκκινο χρώμα) και οι μεταβολές του (κόκκινη επιφάνεια που οριοθετείται από την ελάχιστη και τη μέγιστη βύθιση) μετρήθηκαν στο DEM 1 m AUV, επιτρέποντάς μας να υπολογίσουμε τις αντίστοιχες κατακόρυφες μετατοπίσεις (2) και τις οριζόντιες προεκτάσεις (3) (και τις αβεβαιότητές τους που απεικονίζονται ως γκρίζες επιφάνειες).

Έρχεται o ακραίος σεισμός στην Ελλάδα; Η πpoειδοπoiηση από σεισμολόγους – «Πολύ λίγα τα 5 Ρίχτερ για να είναι ο κύριος, σε λίγες ώρες θα…»

Ο σεισμός 5 Ρίχτερ, ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Αμοργό, που σημειώθηκε σήμερα, Τρίτη, δεν είναι ο κύριος, εκτίμησε ο καθηγητής γεωλογίας και πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμης Λέκκας.

Μικρός ο σεισμός για να είναι κύριος

Μεγαλύτερο σεισμό περιμένει στην περιοχή ο Άκης Τσελέντης

Στο μεταξύ, ο σεισμολόγος Άκης Τσελέντης, μέσω ανάρτησής του, υπογράμμισε ότι μία μεγάλη σεισμική δόνηση στην περιοχή της Σαντορίνης θα έρθει τις επόμενες ώρες.

Η όλη δραστηριότητα έχει ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά ΠΡΟΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ακολουθίας και δυστυχώς όσο δε γίνεται ο κύριος σεισμός τόσο θα ΑΥΞΑΝΕΙ και το αναμενόμενο μέγεθος του.

Το χειρότερο σενάριο είναι να φτάσουμε τα μεγέθη του 1956 αλλά το πλέον πιθανό είναι να έχουμε σύντομα τον κυρίως σεισμό, (όχι όπως το Αρκαλοχώρι που είχαμε προσεισμική ακολουθίες 4 μηνών), οπότε θα μπούμε στη καθαρά μετασεισμική φάση ή οποία όμως θα διαρκέσει για αρκετούς μήνες μέχρι το καλοκαίρι, με δραματικές επιπτώσεις στο τουρισμό του νησιού το οποίο δεν είναι ότι καλύτερο από συνθήκες δόμησης».